میرزا ابراهیم خان صحاف‌باشی
میرزا ابراهیم خان صحاف‌باشی
| ||
نخستین فیلم‌بردار ایرانى میرزا ابراهیم‌خان عکاسباشى است. او پسر احمد صنیع‌السلطنه عکاسباشى دربار ناصرالدین‌شاه بود. میرزا ابراهیم‌خان از چهارده سالگى در پاریس به تحصیل عکاسی، گراورسازى و عکاسى روى چینى پرداخت و بعد به همراه پدرش به وطن بازگشت و به خدمت مظفرالدین‌شاه که ولیعهد بود، و در تبریز بسر مى‌برد، در آمد. پس از کشته شدن ناصرالدین‌شاه وى در رکاب مظفرالدین‌شاه به تهران آمد. مظفرالدین‌شاه در آبان ۱۲۷۷، لقب عکاسباشى را به وى داد و خواهر همسرش زیورالسلطان طلعت‌السلطنه را به ازدواج او در آورد. میرزا ابراهیم‌خان در سفر نخست مظفرالدین‌شاه در ۱۲۷۶ همراه وى بود و در فرانسه، دستور تهیه دوربین را دریافت کرد و نخستین فیلم را در مراسم جشن گل‌ها از مظفرالدین‌شاه فیلم‌بردارى کرد. سپس همراه شاه به ایران بازگشت. | ||
عکاسباشى ضمن نمایش مرتب فیلم در دربار و نزد اشراف، گاهى نیز به فیلم‌بردارى مى‌پرداخت دوربین عکاسباشى دوربین مدل 'گومون' بود که آن را 'هنرى ساوج لندر' جهانگرد انگلیسى در بازدید از قصر گلستان در ۱۲۸۰ مشاهده کرده است. میرزا ابراهیم خان با آغاز سلطنت محمدعلى شاه جاى خود را به عبدالله میرزا قاجار شاگرد پدرش داد و خود به زراعت و امور چاپى مشغول شد. وى به هنگام مرگ چهل و یک سال داشت. | ||
| ||
اما نخستین گام براى عمومى شدن سینما بوسیلهٔ میرزا ابراهیم خان صحاف‌باشى برداشته شد. وى در سفر تجارى شش ماههٔ خود در خرداد ۱۲۷۶ با سینماتوگراف آشنا شد. صحاف‌باشى احتمالاً پس از پایان سفرش پروژکتور نمایش را با خود به ایران آورده بوده است. وى در بازگشت به ایران نخستین سالن نمایش فیلم را در حدود مهر ۱۲۸۳ در حیاط پشت مغازه‌اش دایر کرد. اما نخستین سالن عمومى سینما در ایران را در رمضان ۱۳۲۲ هـ . ق افتتاح کرد که در خیابان چراغ گاز قرار داشت. عمر این سینما تنها یک ماه رمضان بود. علت تعطیلى این سالن را بعضى بدگویى‌هاى مردم از سینما و در نتیجه تکفیر سینما از سوى شیخ فضل‌الله نورى مى‌دانند و به روایتى دیگر چون صحاف‌باشى جزو مشروطه‌خواهان بوده، بر اثر درگیرى‌هایى که با دربار داشته و بدگویى‌هایى که از سینما صورت مى‌گرفته، بهانه‌اى بدست درباریان مى‌افتد و سینما به تعطیلى کشانده مى‌شود. بدنبال این اتفاق، صحاف‌باشى پروژکتور خود را به 'آرتاسش پاتماگریان' (اردشیرخان) واگذار نماید. وى پس از تحمل رنج فراوان اموال و اجناس خود را فروخت و در ۱۲۸۶ تبعید و راهى کربلا شد و پس از مدتى به هند مهاجرت نمود. | ||
| ||
دو سال پس از میرزا ابراهیم‌خان صحاف‌باشی، روسى خان به رواج سینما در ایران پرداخت. نام اصلى وى ایوانف بود. وى مدتى شاگرد عبدالله میرزا بود. با آغاز سلطنت محمدعلى شاه به ریاست بخش عکاسى دارالفنون و مقام عکاسباشى دربار دست یافت. وى مدتى بعد عکاس‌خانه‌‌اى براى خود تأسیس کرد. پس از تجربهٔ موفق 'دوروس' در سال ۱۲۸۶در نمایش دو فیلم در تالار آیینه کاخ گلستان، روسى‌خان به اهمیت تجارى سینما پى برد و یک دستگاه نمایش و پانزده حلقه فیلم را با کمک 'بومر' از کمپانى پاته خریدارى کرد. پس از نمایش‌هاى خصوصى در دربار و خانه‌هاى اشراف، سرانجام از ابتداى رمضان ۱۳۲۵ ق / ۱۲۸۶ ش به نمایش فیلم در عکاس‌خانهٔ خود اقدام نمود و پس از مدتى نمایش را به‌طور جدى‌ترى دنبال کرد. در این زمان فردى بنام آقایوف نیز سالن تازه‌اى افتتاح نمود. از برپایى سالن‌هاى روسى‌خان و آقایوف استقبال شد و آنها کار خود را توسعه دادند. روسى‌خان سالن جدیدى در خیابان ناصرى تأسیس کرد و بعد به روسیه رفت و یک صندوق فیلم خرید. وقتى به ایران بازگشت اهمیت سینما زیاد شده بود و او در اندیشهٔ ایجاد سالن جدیدى برآمد. این سلان که داراى دستگاه، مولد برق و بادبزن و رستوان و بوفه بود، بعدها به 'فاروس' معروف شد. روسى‌خان با قدرت دو سالن خود را اداره مى‌کرد. آقایوف و روسى‌خان با کارشکنى‌هایى که علیه هم انجام مى‌دادند، هر دو در سفارت روس به زندان افتادند. روسى‌خان پس از رهایی، سالنى در دروازه قزوین به راه انداخت که بیشتر فیلم‌هاى روسى نمایش مى‌داد. پس از پیروزى مشروطه‌خواهان این سالن را تعطیل کرد و در سالن فاروس تغییراتى داد ولى نهایتاً در اواخر ۱۲۸۸ آن را نیز تعطیل کرد. پس از فرار محمدعلى شاه تهران دچار اغتشاش شد و مردم با اطلاعى که از سوابق و موقعیت روسى‌خان داشتند، مغازه‌اش را تاراج کردند. وى در ۱۲۹۱ به فرانسه مهاجرت کرد و به خدمت همسر محمدعلى شاه در آمد. |
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد