سینمای ایران در فاصله ۱۳۵۷-۱۳۴۸(۲)

سینمای ایران در فاصله ۱۳۵۷-۱۳۴۸(۲)

 

در سال ۱۳۴۹ در عرصهٔ سینماى غیرمتعارف نیز فعالیت‌هایى شکل گرفت. در این سال على حاتمی، جوان بیست و شش ساله فعالیت خود را آغاز کرد. اساس کار وى بر عرضهٔ فولکور، افسانه و سنت‌هایى بود که در فرهنگ کهن ایرانى ریشه دارد.

وى افسانهٔ معروف 'حسن کچل' و 'چل‌گیس' را در قالبى آهنگین به فیلم برگرداند و در نخستین تجربهٔ حرفه‌اى خود موفق بود.

ساختهٔ بعدى وى 'طوقی' نام داشت و پرفروش‌ترین فیلم سال لقب گرفت و موجب شهرت و اعتبار وى گردید.

محصول بعدى این سال در عرصهٔ سینماى متفاوت طلوع نخستین ساختهٔ سلیمان و هراند میناسیان است.

'آقاى هالو' ساختهٔ داریوش مهرجویى در این سال توانست نظر مساعد تماشاگران و صاحب‌نظران را تا حدودى بخود جلب نماید. این فیلم در جشنوارهٔ سوم سپاس (۱۳۵۰)، برندهٔ بهترین فیلم، کارگردان، بازیگر نقش اول زن، بازیگر نقش دوم مرد و بهترین فیلم‌نامه شد.

فیلم 'رقاصه' و 'عروس بیانکا' از شاپور قریب در این سال روى پرده رفتند. 'رضا موتوری' توسط کیمیایى ساخته شد که مخالفان زیادى داشت.

'پنجره' (جلال مقدم) و 'شب اعدام' (داود ملاپور) فیلم‌هاى دیگرى از این نوع هستند.

در آغاز سال ۱۳۵۰ سه فیلم 'ایوب' (فریدون ژورک)، 'هماى سعادت' (عباس شباویز) و 'یک خوشگل و هزار مشکل' (دیوید سویفت) همزمان به نمایش در آمدند. ساختهٔ بعدى فریدون ژورک در این سال 'حیدر' نام داشت.

فیلم‌هاى بعدى این سال عبارت‌ بودند از:

'فاتحین صحرا' (محمد زرین‌دست)، 'پل' و 'لوطی' و 'دنیا مال منه' (خسرو پرویزی)، 'دلقک‌ها' و 'نوبر اصفهان' (مهدى رئیس‌فیروز)، 'پهلوان بابا' (على زندی)، 'احساس داغ' (روبیک زادوریان)، 'معرکه' (روبیک زادوریان)، 'احمد چکمه‌ای' (نادر قانع)، 'آتشپارهٔ شهر' و 'زیر بازارچه' و 'مردافکن' و 'بده در راه خدا' از رضا صفائی، 'شهور پاستوریزه' و 'زندگى وارونه' (نصرت‌‌الله وحدت)، 'رعد و برق' (فرشید فرزان)، 'ماه پیشونی' (اسماعیل کوشان)، 'شیادان و یک چمدان سکس' (محمد متوسلانی)، 'شاطرعباس' (صادق‌پور)، 'صمد و قالیچه حضرت سلیمان' (على عباسی)، 'مرد هزار لبخند' (آخرین ساختهٔ سیامک یاسمی)، 'سه تا جاهل' و 'رشید' (پرویز نوری)، 'عشقى‌ها' و 'ملامحمدجان' از جمشید شیبانی، 'وحشى جنگل ' (روبرت اکهارت)، 'جان‌سخت' و 'نقره‌داغ' و 'براى که قلب‌ها مى‌طپد' (ایرج قادری)، 'قلاب' (عباس دستمال‌چی)، 'شراره' و 'رسواى عشق' (احمد نجیب‌زاده)، 'قصاص' (آخرین ساختهٔ نظام فاطمی)، 'شوفر خوشگله' و 'زن یک‌شبه' (محمود کوشان)، 'ایوالله' (منوچهر نوذری)، 'دل‌هاى بى‌آرام' (اسماعیل ریاحی)، 'درخت‌ها ایستاده مى‌میرند' و 'یک مرد یک شهر' (امیر شروان)، 'خوشگل‌ترین زن عالم' (قدرت‌الله احسانی)، 'مردان خشن' (صابر رهبر و محمدعلى فردین)، 'رضا چلچله' و 'پهلوان قرن اتم' و 'ماجراى یک دزد' (مهدى میرصمدزاده)، 'من شوهر مى‌خوام' و 'شب عروسی' و 'در آمریکا اتفاق افتاد' (جواد قائم‌مقامی)، 'میعاد خشم' (سعید مطلبی)، 'غلام ژاندارم' (امان منطقی)، 'خوشگل محله' (ایرج گل‌افشان)، 'این گروه زبل' و 'سه دلاور' (ساختهٔ مشترک تورکرانیان اوغلو و مهدى میثاقیه)، عمو یادگار (پرویز کاردان)، 'عزیز قرقی' (جواد طاهری)، 'مبارزه با شیطان' (ژوزف واعظیان)، 'دیوار شیشه‌ای' (ساموئل خاچیکیان)، 'الکلی' (آخرین ساختهٔ محمدعلى جعفری)، 'آسمون بى‌ستاره' (حمید مجتهدی)

اما در بخش سینماى غیرمتعارف در این سال این فیلم‌ها نمایش یافتند:

'درشکه‌چی' (نصرت‌الله کریمی)، که سباهت زیادى به فیلم‌هاى نئورآلیستى ایتالیا دارد، 'محلل' ساختهٔ دوم کریمى در سال ۱۳۵۰ است. 'فریاد' (برادران میانسیان)، 'سه‌قاپ' (ذکریا هاشمی)، 'مردان سحر' (اسماعیل نورى علاء)، 'کاکو' (شاپور قریب)، 'بدنام' (قریب)، 'پهلوان مفرد' (امان منطقی)، 'کلبه‌اى در آن سوى رودخانه' (احمد شیرازی)، 'فرار از تله' (جلال مقدم)، 'راز درخت سنجد' (جلال مقدم)، 'فرار از تله' از بهترین و ارزشمندترین نمونه‌هاى سینماى تجارى و روشنفکرانه است، 'داش‌آکل' (مسعود کیمیایی)، 'باباشمل' (على حاتمی)، 'خداحافظ رفیق' (امیر نادری)، 'آدمک' (خسرو هرتیاش)

در پایان سال ۱۳۵۰، پشتوانهٔ اقتصادى سینماى ایران بیشتر و بهتر و آسیب‌پذیریش نسبت به گذشته کمتر شده بود. اما طبق آمار و ارقام ۷۵ درصد فیلم‌هاى این سال با ضرر روبرو بوده‌اند، که از دلایل این امر مى‌توان بى‌توجهى مطبوعات، عدم دانش کافى در زمینه اقتصاد سینما، آمار دروغین از طرف تهیه‌کنندگان فیلم‌ها، روند افزایش بى‌رویهٔ دستمزدها و ... را برشمرد.

سال ۱۳۵۱ از نظر سقف تولید فیلم، سال ویژه‌اى است؛ اما تعداد ۹۱ فیلم در این سال دلیلى بر شکوفایى سینماى ایران در این مقطع نیست.

در شرایط آسیب‌پذیر اقتصادى سینما در سال ۵۱، موقعیت بیشتر براى فیلم‌سازان جبهه سوم و سینماى متفاوت فراهم است. على حاتمی، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویى و جلال مقدم به فعالیت خود ادامه دادند و در کنار آنها استعدادهاى تازه‌اى چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی، هژیر داریوش، کامران شیردل، آربى آوانسیان معرفى شدند و فیلم‌سازانى چون شاپور قریب، خسرو پرویزی، نصرت کریمی، فریدون گلدورضا میرلوحى کارهاى متفاوتى ارائه دادند.