کمدی

کمدی

 

باب هوپ (Bob Hope) (متولد ۱۹۰۳ ـ با فیلم‌هائی چون پسر رنگ‌پریده (Son of Paleface)، فرنک تاشلین (Frank Toshin - سال ۱۹۵۲) و شب بزرگ کازانُوا (Casanova's Big Night)، نرمن ز. مک‌لود (Norman Z.McLeod - سال ۱۹۵۴) و دَنی کِس (Danny Kaye؛ سال ۱۹۸۷ ـ ۱۹۱۳) ـ با فیلم‌های دلقک دربار (The Court Jester)، نُرمن پاناما (Norman Panama - سال ۱۹۵۶) و مِری اندرو (Merry Andrew)، مایکل کید (Michael Kidd - سال ۱۹۵۸) که کار سینمائی خود را از دههٔ پیش آغاز کرده بودند، در سراسر دههٔ ۱۹۵۰ محبوبیت فراوانی در فیلم‌های ردهٔ الف به‌دست آوردند. در این دوره گروه دین‌ مارتین (Dean Martin - متولد ۱۹۱۷) و جری لوییس (Jerry Lewis -متولد ۱۹۲۶) نیز که در واقع جای آبوت و کاستلّو را گرفته بودند، گُل کردند. دین مارتین و جری لوییس در فاصلهٔ ۱۹۴۹ تا ۱۹۶۵ در هفده فیلم به‌طور مشترک بازی کردند که بهترین آنها عبارتند از: جنگ با ارتش (At War with the Army) (هَل واکر ـ Hal Walker - سال ۱۹۵۱)، هشدارِ ملوان (Sailor Beware) (واکر، ۱۹۵۲)، سربازهای پرنده (Jumping Jacks) (نرمن تارُگ، ۱۹۵۲)، دست‌نشانده (The Stooge) (تارگ، ۱۹۵۳)، وحشت‌زده (Scared Stiff) (جرج مارشال، ۱۹۵۳)، قهرمان قلابی (Living it Up) (تارُگ، ۱۹۵۴) ـ، هرگز زیاد جوان نیستید (You're Never Too Young) (تارگ، ۱۹۵۵)، نقاش‌ها و مدل‌ها (Hollywood or Bust) [در ایران: بزن بریم هالیوود] (تاشلین، ۱۹۵۶) از هم پاشید و دین مارتین یک دورهٔ موفقِ بازیگر - مجری‌گری تلویزیون را آغاز کرد و جری لوییس پس از آن به تنهائی به‌کار ادامه داد و با فیلم‌هائی چون ساده‌لوح (The Delicate Delinquent) دان مک کوایر (Don McQuire - سال ۱۹۵۷)، خواباندن بچه (Rock-a-Bye-Baby؛ تاشلین، ۱۹۵۸) و بچه گیشا (The Geisha Boy) (تاشلین، ۱۹۵۸) یکی از ستارگان برجستهٔ کمدی شد، و سرانجام در دههٔ ۱۹۶۰ خود به کارگردانی فیلم‌هایش پرداخت.

از آن جمله هستند پادوی هتل (The Bellboy - سال ۱۹۶۰)، نامه‌رسان (The Errand Boy - سال ۱۹۶۱)، پروفسور دیوانه (The Nutty Professor - سال ۱۹۶۳)، ساده‌لوح (The Patsy - سال ۱۹۶۴) و اختلال روانی (Cracking-Up؛ سال ۱۹۸۳)، که به‌نام بوفه (Smorgasbord) نیز شناخته می‌شود) و منتقدان فرانسوی او را کارگردان مؤلف می‌شناسند، اما چهرهٔ ابلهانه و مضحک او چندان مورد توجه منتقدان آمریکائی نیست.

کمپانی‌های مستقل و امحاء سیستم استودیوئی

کمپانی‌های مستقل و امحاء سیستم استودیوئی

 

مارک رایسن، ۱۹۴۹)؛ قهرمان (Champion 'رایسن، ۱۹۴۹' )؛ مردان (فرد زینه‌مان، ۱۹۵۰) و صلات ظهر (فرد زینه‌مان، ۱۹۵۲) با بودجهٔ کم و پشت سر هم آغاز کرده بود.

فیلم‌های کوچک کامرِشپیفیلم آمریکائی

فیلم‌های کوچک کامرِشپیفیلم آمریکائی

 

فیلم موفقیت بی‌سابقه‌ای نزد منتقدان به‌دست آورد و جوایز بزرگ جشنواره کَن و اسکارِ بهترین بازیگر را در همان سالِ پخش ربود. این فیلم از نظر تجاری نیز موفق بود. در این زمینه درام سنگین راد سرلینگ به‌نام الگوهای قدرت (Pattems - سال ۱۹۵۶) نیز از نمایشنامهٔ الگوها (Patterns - سال ۱۹۵۶) نوشتهٔ فیلدر کوک (Fielder Cook) اقتباس شد و گروه هکت - لنکستر به قصد تکرار موفقیت مارتی بار دیگر دست به اقتباس زدند و فیلم میهمانی مجردها (The Bachelor Party - سال ۱۹۵۷، دلبرت مان) نوشتهٔ چایفسکی را تهیه کردند.

حذف قانون نظام تولید

حذف قانون نظام تولید

 

آخرین تحول مهم دههٔ ۱۹۵۰ در سینمای آمریکا ابطال مقررات تحمیل‌شده توسط نظام تولید (مقررات اخلاقی) و احراز یک آزادی بیان بی‌سابقه در سینمای آمریکا بود. در ۱۹۵۲، پس از آنکه ایالت نیویورک کوشید از نمایش فیلم معجزه، وربرتو رُسِلّینی، ۱۹۴۸، نوشتهٔ فدریکو فلّینی و تهیه‌کنندگی پینلّٔی و رُسلّینی) به اتهام 'توهین به مقدسات' جلوگیری کند، وضع عوض شد. جوزف بورستین (Joseph Burstyn) این قضیه را در دادگاه عالی ایالات متحد طرح کرد و در مه ۱۹۵۲ تعریف جدیدی از سینما به‌عنوان 'وسیله‌ای مهم برای دادوستد اندیشه' به‌دست آمد.

افسانهٔ علمی (۳)

افسانهٔ علمی (۳)

 

در اواسط دههٔ ۱۹۶۰ با روی آوردن عده‌ای فیلمساز جدّی به این سینما، افسانهٔ علمی به‌گونه‌ای قابل احترام بدل شد. از جملهٔ این فیلمسازان می‌توان به جوزف لوزی، ژان - لوک گودار (آلفاویل، ۱۹۶۵)، فرانسوا تروفو (فارنهایت ۴۵۱، ۱۹۶۶)، الیوپتری (دهمین قربانی، ۱۹۶۵)، الن رنه (دوستت دارم، دوستت دارم، ۱۹۶۸) و البته، استنلی کوبریک با فیلم افسانهٔ علمی ۲۰۰۱: ادیسهٔ فضائی با فضای مابعدالطبیعه و افکت‌های مخصوص چند میلیون دلاری که توسط داگلاس ترومبول (Douglas Trumbull) ساخته شده است. فیلم‌های افسانهٔ علمی آمریکائی در دههٔ ۱۹۷۰ فضائی دلتنگ‌کننده یافتند، از جمله چهار تقلید از سیارهٔ میمون‌ها و نسخه‌بدل‌هائی مانند انسانی از جنس امگا (بوریس سگال، ۱۹۷۱)؛ وست‌ورلد (West World) (مایکل کریچتُن، ۱۹۷۳)؛ سبز لوبیائی (Soylent Green) (ریچارد لایشر، ۱۹۷۳)؛ رولربال (Rollerball) (نرمن جوییسُن، ۱۹۷۵) و فرار لوگان (Logan's Run) مایکل اندرسن، ۱۹۷۶).

افسانهٔ علمی (۲)

افسانهٔ علمی (۲)

 

کمپانی AA در حقیقت صورت احیاءشدهٔ استودیوهای مونوگرام پروداکشنز بود که در ۱۹۵۲ نامش را تغییر داد. این استودیو در سراسر دههٔ ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ بسیار فعال بود و موفق شد مشتی فیلم افسانهٔ علمی خوب تولید کند - به‌ویژه فیلم هجوم جسد دزدان، بهیموت عظیم‌الجثه (The Giant Behemoth) (یوجین لُری، ۱۹۵۹؛ افکت‌ها توسط ویلیس اُیراین) و فیلم‌ انگلیسی روز وحشت (Day of the Terriffids) (استیوسِکلی ـ ۱۹۶۳) - اما درآمد اصلی خود را با فیلم‌های مبتذل تأمین می‌کرد، از جمله هدف زمین (Target Earth) (شرمن ا.رُز (Sherman A.Rose - سال ۱۹۵۴)، مرد نابودنشدنی (The Indestructible Man) (جک پُلکس فِن ـ Jack Pollexfen؛ سال ۱۹۵۶)، حمله خرچنگ‌های هیولا (The Attack of the Crab Monsters)، موجودی خارج از زمین ما (Not of This Earth) (هر دو از راجر کُرمن، ۱۹۵۶)، از دوزخ آمد (From Hell It Came) (دَن میلنر ـ Dan Milner؛ سال ۱۹۵۷)، حملهٔ زن پنجاه پائی (Attack of the 50 Foot Woman) (ناتان هرتز [یوران]، ۱۹۵۸)، مرد کیهانی (The Cosmic Submarine) (هریرت گرین، ۱۹۵۸)، فرنکنشتاین ۱۹۷۰ (Frankenstein 1970) (هاوارد و.کخ، ۱۹۵۸)، زیردریائی اتمی (The Atomic Submarine) (اسپنسر ج.بنت (Spencer G.Bennet - سال ۱۹۵۹)، زن اصیل آمریکائی (The Wasp Woman) (راجر کرمن، ۱۹۵۹)، و فیلم‌های رنگی و پرده عریضی چون جهان بی‌انتهاء (World Without End) (ادوارد بِرندز - Edward Bernds؛ سال ۱۹۵۶) و ملکهٔ فضا (The Queen of the Outer Space) (بن‌شواب - James H. Nicholson؛ سال ۱۹۵۸).

افسانهٔ علمی

افسانهٔ علمی

 

یکی دیگر از تحولات دههٔ ۱۹۵۰ پیدایش فیلم‌های افسانهٔ علمی (Science Fiction) به‌عنوان گونه‌ای مستقل بود. سال‌ها پیش از جنگ دوم نیز خیالپروری‌های افسانهٔ علمی در سینما وجود داشت. نخستین فیلم روائی فانتزی یعنی سفر به کرهٔ ماه (۱۹۰۲) از ژرژ ملی‌یس، و سپس فیلم‌های متروپولیس (۱۹۲۶) و زنی در ماه (The Woman in the Moon - سال ۱۹۲۹) در ردیف این‌گونه قرار می‌گیرند. با وقوع جنگ و تهدید کشتار جمعی به‌وسیله سلاح‌های هسته‌ای اعتقادِ فراگیری پیدا شد مبنی بر اینکه علم و تکنولوژی به‌جائی رسیده که قادر است سرنوشت بشر را تغییر دهد، لذا سال‌های بلافاصله پس از جنگ فیلم‌های مدرنِ افسانهٔ علمی، با تأکید بر فاجعه‌ای عام و سفرهای فضائی به‌تدریج پردهٔ سینماها را اشغال کردند.

پرده عریض

پرده عریض

 

فرآیندهای پردهٔ عریض آنامورفیک

اندازهٔ جدید اپتیکی که در جریان جنگ به همراه تلویزیون آمد و ماندگار شد سینماسکوپ بود که در سپتامبر ۱۹۵۳ با فیلم حماسی - انجیلی خرقه (The Robe) (هنری کاستر ـ Henry Koster) توسط فاکس قرن بیستم عرضه شد. این سیستم بر پایهٔ عدسیِ آنامورفیکِ (anamorphic) 'هایپرگونار ـ Hypergonar' ساختهٔ مخترعی فرانسوی به‌نام هانری کرِتیَن (Henri Chrétien - سال ۱۹۵۶-۱۸۷۹) بنا شده بود که نوعی عدسیِ دارای اعوجاج است. این سیستم ابتدا در ۱۹۲۸ در فیلم منشاء آتش ( 'Pour construire un feu ' Origins of Fire) کلود اُتان‌لارا 'Claude Autant - Lara' ، پخش در ۱۹۳۰) به‌کار گرفته شده بود.

کارگردان‌های آمریکائی در اوایل دوران پرده عریض (۲)

کارگردان‌های آمریکائی در اوایل دوران پرده عریض (۲)

 

در میان فیلمسازان دیگری که در دههٔ ۱۹۵۰ به درونمایه‌های جدّی پرداختند می‌توان از جان هیوستن (John Huston - سال۱۹۸۷-۱۹۰۶)، باد بوتیچر (متولد ۱۹۱۶ و آنتونی مان ـ Anthony Mann؛ سال ۱۹۶۷-۱۹۰۶) نام برد. جان هیوستن به‌عنوان بازیگر و فیلمنامه‌نویس وارد سینما شد و در دههٔ ۱۹۴۰ با کارگردانی فیلم کارآگاهی و کلاسیک شاهین مالت (۱۹۴۱) و فیلم حادثه‌ای و کلاسیک گنج سیه‌رامادره (The Treasure of the Sierra Madre - سال ۱۹۴۸) به شهرت رسید. این دو فیلم تأثیر زیادی بر فیلمسازان دیگر گذاشتند (مثلاً شاهین مالت بر فیلم نوارهای پس از خود، و گنج سیه‌رامادره بر پکین‌پا در فیلم این گروه خشن).

کارگردان‌های آمریکائی در اوایل دوران پرده عریض

کارگردان‌های آمریکائی در اوایل دوران پرده عریض

 

برخی از کارگردان‌هائی که به‌دلیل استفادهٔ نوآورانه از پردهٔ عریض قابل ذکر هستند، عبارتند از: اتو پره مینجر با فیلم‌های رودخانهٔ بدون بازگشت (۱۹۵۴)، کارمِن جونر (Carmen Jones - سال ۱۹۵۴)، سلام بر غم (Bonjour Tristesse - سال ۱۹۵۸) و اسُدوس (۱۹۶۰) که همه در سیستم پاناویژن ۷۰ ساخته شده‌اند؛ جرج کیوکر با فیلم‌های ستاره‌ای متولد می‌شود (۱۹۵۴) و چهارراهِ بوانی (۱۹۵۶)؛ ویلیام ولمن با فیلم جای پای گربه (Track of the Cat - سال ۱۹۵۴)؛